جوان آنلاین: روند کاهش بی‌دلیل ظرفیت پزشکی که از دهه ۷۰ آغاز شده بود و با بهانه‌های مختلف دولت‌های پیشین پیگیری نمی‌شد، در اقدامی کم سابقه از سوی دولت سیزدهم متوقف شد. این دولت ضمن افزایش ۲۰ درصدی پذیرش پزشکی، بسترسازی‌هایی مانند افزایش بیمارستان‌ها، تخت‌های بیمارستانی و دانشکده‌ها را نیز در این راستا عملیاتی کرد.
تاریخچه کمبود پزشک از همان اوایل انقلاب آغاز شد. قبل از انقلاب، آمار دقیقی از سرانه پزشک در دوران پهلوی وجود ندارد، اما به طور تقریبی ۱۳ هزار پزشک اواخر حکومت پهلوی فعالیت می‌کردند که ۷ هزار پزشک غیر ایرانی و ۶ هزار پزشک ایرانی وجود داشت. با انقلاب، بیشتر این پزشکان از کشور خارج شدند و کشور با معضل کمبود پزشک روبه‌رو شد.
در جهت حل این معضل، ستاد سلامت شورای عالی انقلاب فرهنگی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی را در سال ۶۴ تشکیل داد و در همین راستا دولت ظرفیت پذیرش پزشکی را افزایش داد. با پایان جنگ، بار دیگر این روند سیر نزولی پیدا کرد. در سال ۷۳ روی کار آمدن نظام پرداخت کارانه‌ای یعنی دریافت پول به ازای خدمت، منجر به افزایش درآمد پزشکان شد. این افزایش با بالا رفتن تعداد مریض اتفاق افتاد که باعث افت کیفیت یا حتی محروم ماندن عده‌ای از دسترسی به پزشک می‌شد.
در سال ۹۸ طبق گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی به مجلس در باره کمبود پزشک، مجلس طرح دو فوریتی را برای افزایش پذیرش پزشک به رأی‌گیری گذاشت، اما این طرح از سوی وزارت بهداشت دولت دوازدهم و برخی دیگر از مجموعه سلامت به دلیل نبود زیرساخت و بودجه رد شد.
به گفته حسین شمالی، سرپرست اداره کل دارو در سال ۱۴۰۰، سرانه پزشک ایران تقریباً ۷/ ۱۱ پزشک به ازای ۱۰ هزار نفر است، این درحالی است که عمده کشور‌های پیشرو بالای ۳۰ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر دارند و از بین ۲۷ کشور منطقه، ایران رتبه بیستم را در این حوزه دارد. وی تصریح کرد: اگر کشور تا ۲۰ سال آینده ظرفیت پزشکی خود را افزایش ندهد، دچار کمبود شدید پزشک می‌شود و حتی باید به فکر وارد کردن بیفتد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، شورای عالی انقلاب فرهنگی با وجود همان بهانه‌های سال ۹۸ درباره افزایش ظرفیت پزشکی، ماده واحده‌ای را در این خصوص به دولت ابلاغ کرد.
افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی از سال ۱۴۰۱
شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۰ ماده واحده‌ای را به نام «افزایش ظرفیت پزشکی در مقطع عمومی» به دولت ابلاغ کرد. طی این ابلاغیه دولت مکلف به افزایش ۲۰ و ۱۵ درصدی به ترتیب در پزشکی و دندانپزشکی بود.
بر اساس تبصره یک این ماده این افزایش با تمرکز بر مناطق محروم و کم برخوردار است. دکتر جلیل کوهپایه‌زاده دبیر شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت درباره افق سند توسعه در ۱۴۰۰ بیان کرد: افق سند توسعه متوازن آموزش عالی علوم پزشکی این بوده که ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی تا سال ۱۴۰۸ برای هر کلان منطقه بر اساس نیاز کشور و قابلیت آن منطقه در آموزش تعیین شود. سعی شد ابتدا نیاز کشور را تا سال ۱۴۰۸ شناسایی و سپس سهم هر دانشگاه و هر کلان منطقه را در آموزش رشته‌ها تعریف کنیم.
طبق اظهارات دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۰، اگر سالانه به ظرفیت پذیرش کشور ۳هزار پزشک عمومی افزوده و این روند به مدت پنج سال دنبال شود، بعد از ۱۱ سال کشور به نسبت مناسبی یعنی ۲۲ پزشک عمومی نسبت به ۱۰ هزار جمعیت می‌رسد. مخبر دزفولی رئیس فرهنگستان علوم در راستای سفر‌های استانی شهید رئیسی بیان کرد در این سفر‌ها عدالت در دسترسی به درمان به خصوص در مناطق محروم و کم برخوردار برای ایشان مهم بود.
تسهیل پذیرش متخصصان در دولت شهید رئیسی
طبق اظهارات رئیس سازمان نظام پزشکی در ظرفیت برخی از رشته‌های تخصص، کمبود یا حتی فقدان است. رشته‌هایی مانند جراحی قلب و اطفال، بیهوشی و طب اورژانس در شرف نابودی هستند. طبق بیانات رئیس انجمن بیهوشی قلب ایران، علیرضا جلیلی فراهانی در حال حاضر تعدادی از بیمارستان‌های شهر تهران دچار بحران متخصص بیهوشی هستند و با وجود افزایشی شدن ظرفیت پذیرش آن در یک دهه گذشته هنوز ۷۰ درصد ظرفیت این رشته خالی است و بسیاری از دانشگاه‌های سطح ۲ و ۳ کشور تعداد ورودی صفر دارند.
در راستای این بحران دولت شهید رئیسی در راستای افزایش ظرفیت پزشکی، راه ورود متخصصان به برخی رشته‌ها را نیز تسهیل کرد. از اقداماتی که صورت گرفت می‌توان به کوتاه‌تر کردن دوره تحصیلی جراحی قلب به پنج سال، حذف طرح برای پزشکان عمومی که خواستار تحصیل در رشته‌های طب اورژانس و بیهوشی هستند، همچنین حذف شرط استریتی برای شرکت در آزمون دستیاری اشاره کرد که افراد قبل از گذراندن طرح می‌توانند در این آزمون شرکت کنند. یکی از دغدغه‌های مهم دیگر دستیاران، افزایش حقوق آنان است که از دهه ۹۰ این حقوق تقریباً ثابت مانده بود و در دولت سیزدهم افزایش یافت.
بسترسازی همگام با افزایش ظرفیت‌پزشکی در دولت سیزدهم
در سال ۹۸ مجلس که گزارشی از شورای عالی انقلاب فرهنگی در باره کمبود افزایش ظرفیت پزشکی دریافت کرده‌بود، طرح دو فوریتی افزایش ظرفیت پزشکی را به وزارت بهداشت و مجموعه سلامت پیشنهاد داد، اما وزارت بهداشت دولت دوازدهم و جامعه سلامت با بهانه‌هایی همچون نبود زیرساخت و کمبود بودجه، این طرح را به زمین زدند. دکتر سید امیرمحسن ضیایی، معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه کیفیت بر کمیت ارجحیت دارد و همچنین تأکید بر نبود مکان آموزشی برای تدریس و تحصیل دانشجویان مخالفت خود را در همان سال با این طرح اعلام کرد.
اما دولت سیزدهم به گفته احمدحسین فلاحی نماینده دوره یازدهم مجلس و عضو سابق کمیسیون آموزش به دلیل نبود زیرساخت صورت مسئله را پاک نکرد. وزارت بهداشت در راستای افزایش ظرفیت پزشکی، بستر‌هایی برای این اقدام فراهم کرد. طی سه سال از اقداماتی که صورت گرفت می‌توان به تحویل ۱۷ هزار تخت بیمارستانی (به گفته وزیر بهداشت تا پایان همین سال ۱۵ هزار تخت دیگر افزوده می‌شود)، اضافه کردن ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه سلامت، تکمیل و تحویل ۹ بیمارستان و افزودن ۱۰ دانشکده پزشکی به سطح کشور اشاره کرد.
البته برای رسیدن به ظرفیت چشم‌انداز ۱۴۰۸، باید این بسترسازی را ادامه داد تا کشور در آینده به بحران کمبود امکانات نرسد.
وضعیت سرانه پزشک در ایران واقعا فاجعه هستش 
